Beynimi Nasıl Korurum
Beyin en özel organımızdır ve zedelendiğinde, hasarlandığında maalesef oluşan yaralar tekrar iyileşmez. Bu özellikle Serebral palsideki (CP) ana sorundur.
Özellikle ileri yaşlarda olmak üzere günlük olarak beynimizde on bine yakın nöron ölmektedir. Kafamızda çarpışmalar, ağır sarsıntı daha çok hücre ölümüne yol açar. Büyük çarpışmalar nöronların büyük gruplar halinde öldürebilir ve sakat kalabiliriz.
Beynimizi kazalardan korumak en önemli görevimizdir.
Kazalardan korunmak için:
Motorlu taşıtlara binerken ilk önce emniyet kemeri bağlanmalıdır. Beyin yaralanmalarının yarısına yakını motorlu taşıt kazalarında gerçekleşir.
Bisiklet ve kaykay gibi araçları kullanırken veya dağcılık gibi sporlarda muhakkak kask takılmalıdır. Kafamızın yaralandığı bisiklet kazaları çoğunlukla bizi sakat bırakmaktadır.
Kafaya vurularak yapılan sporlardan uzak durulmalıdır. Bu sporlar bazı ülkelerde yasaktır. Özellikle boks, kik-boks gibi dövüş sporlarında beynimize darbe alırız. Buda epilepsi ve baş ağrıları başta olmak üzere bazı sorunlara yol açabilir. Birçok boksörün beyinlerine aldıkları darbeler sonucu beyin hücrelerinin çoğu ölür. Yaşlandıkları zaman akılları iyi çalışmayabilir ve yeni yürümeye başlayan bebeklerden daha kötü yürürler. Kayak, ata binmek; tırmanma gibi sporlarda yüksek risk taşır. Bunlarda da riskli hareketler yapmamak ve kask takmak gerekir.
Düzgün beslenirsek beynimizi daha iyi koruruz ve aklımız daha iyi çalışır.Dengeli ve düzenli beslenme sadece beynin çalışmasına değil, yapısının gelişmesine de yardımcı olur. Beynimize her gıda yararlıdır. Onları belli ölçü ve düzende tüketmek gerekir. Peki, beynimizi korumada biraz daha önceliği olan gıdalar nelerdir?Balık ve balık yağı da denilen Omega 3 içeren gıdalar beynimizle dosttur. Balıklar sadece balık yağı değil ayrıca vücudumuza yararlı selenyum, Vitamin A ve D, iyot, fosfor ve magnezyum gibi maddeler içerir.
B12 başta olmak üzere B vitaminleri beynimizin yapılanmasında ve düzgün çalışmasında gereklidir. B12 kırmızı ette diğer B vitaminleri ise tahıllar ve hayvansal gıdalarda bolca bulunmaktadır. Orman meyveleri (böğürtlen, ahududu, yabanmersini vs) beynin korunmasında yardımcı olmaktadır. Ceviz, çiğ badem gibi kuruyemişler, yeşil sebzeler, kakaosu yüksek çikolatalar (dark – bitter çikolata), yeşil çay, nar, sarımsak ve üzüm gibi birçok gıda da beynin korunmasında yardımcı olmaktadır. Zencefil, zerdaçal, çöreotu yararlı diğer baharatlardır. Yapay gıdalar, içinde aşırı koruyucu ve boyar madde olan gıdalardan ise uzak durmalıyız. Beynimizin daha iyi çalışmasına yardımcı olduğu iddia edilen takviye vitamin ve maddeler dengeli beslenen çocuklar için gerekli değildir. Hatta zararlı olabilir.
Beslenirken organik gıdaları her zaman öncelikle tercih etmeliyiz.
Uyku sadece çocuklar için değil büyüklerin de beynini koruması için gereklidir.Uyku beynin gelişmesine de yardımcı olur. Bir çok büyüme maddesi uykuda salınır ve özellikle akşam saat 9’ dan sonra beynimiz bunları salar ve sabah saat 8-9’a kadar bu maddelerin salgılanması devam eder. Düzenli ve kesintisiz uyku beynin en iyi ilacıdır. Çocukların en az 10 saat, bebeklerin ise en az 12 saat uyuması gerekir.
Spor yapmak sadece vücudumuzun sağlık gelişimine yol açmaz beynimizin de gelişimine yardımcı olur. Temiz havada bol oksijen almak, kamp yapmak her zaman yararlıdır.
Sosyal faaliyetlerde bulunmak kaliteli uyaranlar almamızı kolaylaştırır. Farklı uğraşlarımızın olması beynimize olumlu etkide bulunur. Pul biriktirmek, fotoğrafçılık gibi faaliyetler hem öğrenmemizi arttırır hem de sosyal çevremizi genişletirler. Oyun için zaman ayırmak çok önemlidir.
Sürekli olumlu ve farklı uyaranlar almak beynimizi güçlendirir. Bulmaca çözmek, satranç gibi strateji ve akıl oyunları oynamak buna yardımcı olur. Fazla televizyon seyretmek, aşırı bilgisayar oyunları beynimizin gelişimine zarar verir. Üç yaşından önce teknolojik cihazlardan uzak durmalı,3-6 yaş çocuklar 15 dakik civarı, dahabüyük çocuklarsa 30 dakika kadar maruz kalmalıdır. Bunlar yerine bol bol kitap okumalıyız. Derslerimiz ve ödevlerimizde yaşımıza uygun olarak öğrenmemize, beynimizin gelişmesine yardımcı olur.
Çevremiz bizim dostumuzdur ancak biz ona zarar verirsek oda bize zarar verir.
Birçok zararlı madde yediğimiz yiyeceklere, içtiğimiz suya ve soluduğumuz havaya karışır. Böcek öldürmek için kullanılan ilaçlar, temizlik malzemeleri veya alkol içeren maddelerden uzak durmalıyız. Sigara içenlerden ve sigara içilen yerlerden uzaklaşmak en doğrusudur. Alışkanlık yapan maddeler beynin en büyük düşmanıdır.
Bilmediğimiz yiyecek, içecek ve sigara benzeri maddeleri en yakın arkadaşlarımız da verse almamalıyız. Cıva, kurşun gibi beynimize zararlı metaller doğada, içtiğimiz suda, kimyasal maddelerde bulunabileceği gibi denizin dibinde yaşayan kabuklu canlılar veya bazı büyük balıklarda da bulunabilir. Bu tür gıdaları fazla tüketmemeliyiz.
Radyasyon olan veya baz istasyonu gibi aşırı elektromanyetik alanlar çok zararlıdır. Saç kurutma makineleri, cep telefonları ve kablosuz elektronik aletleri aşırı kullanmakta beynimize zararlıdır.
Sonuç olarak, unutmayalım ki beynimiz mutlu olmak için vardır. Mutluluk ve gülebilmek beyni koruyan en önemli ilaçlardır. Uzun süren üzüntü ve olumsuz düşünceler beynimizin küçülmesine ve sıkıntı stres hormonu dediğimiz zararlı maddelerin salgılanmasına yol açar.
“Neşeli olanlar genç kalır”
Prof. Dr. Özgür Duman