Epilepsi Nedir

  Beynimiz ana hatlarıyla elektrikle çalışır. Görmek, koklamak, tat almak, düşünmek veya hareket etmek gibi işlevler hep bu minicik elektriğin katkısıyla gerçekleşir. Elektriği ise çoğunlukla tuzların içinde de bulunan sodyum, potasyum, klor ve kalsiyum gibi maddeler oluşturur. Beyinde bu elektrik sisteminin oluşumunda yüzlerce ek madde de yer almaktadır. 

  Epilepsi beyindeki elektriğin kontrolden çıkarak aşırı boşalması, patlaması ve buna bağlı olarak insan beyninin kontrolsüz çalışması ile gerçekleşir. Bu elektrik beynin ne kadarını veya hangi alanını etkilerse, ona ait bulgular ortaya çıkar. Beynin belli bir alanından kaynaklanıyorsa fokal, tüm alanlarından kaynaklanıyorsa jeneralize nöbetlerden bahsederiz ve bunlarında birçok alt grubu bulunmaktadır. Epilepsi tanısı tekrarlayan nöbetlerle veya tekrarlama riski yüksek tek bir nöbet varlığında konulur.

  Epilepsi sadece bilincini kaybederek kasılmak mı demektir? Hayır. Bilincini kaybederek kasılmak, ellerin ayakların atması, vücudun titremesi epilepsi olduğu gibi, ataklar halinde gelen sadece boş bakıp dalma, sebepsiz sıçrama tarzı hareketler, ani görme kaybı, eğri görme, etrafı büyük - küçük görme, pis koku duyma,  veya karın ağrısı, baş ağrısı da yeri geldiğinde epilepsi olabilmektedir. Çoğu nöbet iki dakikanın altında sürmekle birlikte daha uzunda sürebilir.

  Epilepsi yapısal bir farklılıktır, hastalık değildir. Aynı gözlük kullanıp kullanmamak gibi. O nasıl gözün çalışma farklılığı ise epilepsi de beynin çalışma farklılığını ifade eder. Genetik yapı çocukluk çağı nöbetlerinde belirleyici olmaktadır. Çoğu zaman epilepsinin nedeni beyinde tuzları alan, depolayan ve ileten yapıların tam olgunlaşamaması veya yetersizliğinden kaynaklanır. Sebep beyindeki yapıların tam olgunlaşmamasıdır demek; epilepsinin çocuklar büyüdükçe düzelme ihtimalinin de olabilir demektir. Çocukluk çağındaki birçok nöbet iyi huyludur ve kişi büyüdükçe geçme eğiliminde olacaktır. Bazen de beyindeki tümörler, yaralanma-hasarlar, beyindeki ters dönmeler gibi yapısal bozukluklar, elektrik üretim ve iletiminin doğru akmasını bozarak epilepsiye yol açabilir. Buna benzer durumlarda beyin fazladan piller varmış gibi sürekli elektrik üreterek sık nöbetlere yol açabilir. 

  Epilepsi gün içinde sık olduğunda veya uzun sürdüğünde (özellikle 15 dakikanın üstünde) beyne zarar verebilir. Kalp, böbrek gibi ağır hastalığı olanlarda veya özürlü hastalarda epilepsi çok ufak ihtimalle ölümcül olabilir. Epilepsisi olan sağlıklı çocuklarda, epilepsinin solunumu durdurması, sakat bırakması veya ölümcül olması beklenmez. Nöbeti olan kişilerin küvette yalnız kalmaması, denize ve havuza yalnız gitmemesi, tehlikeli aktivitelerden kaçınması yeterlidir. Ayrıca başlarına ağır darbe alabileceği boks gibi sporlardan uzak durmalıdırlar. Onun dışında hayatlarını kısıtlamaya gerek yoktur. 

EPİLEPSİDE TEDAVİ MÜMKÜN MÜ ?

  Epilepsi büyük oranda, %80’e yakın ihtimalle tedavi edilebilmektedir. Bu amaçla 30’a yakın ilaç tedavi amaçla kullanılabilmektedir. Dirençli epilepsisi olan uygun hastalarda Vagal stimülatör (pille tedavi), Ketojenik diyet ve Epilepsi cerrahisi başarı ile uygulama alanımızdadır. 

  Epilepside erken tanı ve tedavi sorunun devam etmemesinde, atlatılmasında ana unsurdur. Nöbete yol açan elektrik akımları aynı suyun akıp kendine yol yapması gibi kendine yol yapabilmektedir. Verdiğimiz ilaçlar genellikle bu elektrik akımını baskılamakta ve durdurmakta böylece elektrik akımı kendine yol yapamamaktadır.

EPİLEPSİDE AYIRICI TANI:

  Belli bir sebepten dolayı ortaya çıkan nöbetler epilepsi demek değildir. Yani ateşli havale (febril konvülsiyon), şekerin düşmesine bağlı ortaya çıkan nöbetler, kandaki sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi maddelerin düşmesi veya artması gibi sebeplere bağlı nöbetler epilepsi anlamına gelmez. Ayrıca bazı ilaçlar, rezene çayı, kekik çayı, adaçayı, kahve veya nöbetleri tetikleyebilir. Özellikle hassas kişilerin bunlardan uzak durması uygundur. Uykusuzluk, nöbeti tetikleyen faktörlerden biri olduğundan düzenli uyku çok önemlidir.

NÖBET GEÇİRME ANINDA NE YAPMALIYIM

• Nöbet geçirme anında hastanın güvenli bir yere alınıp sol yanına çevrilmesi yeterlidir.
• Eline ağzına bir şey konulmamalıdır. 
• Kalp masajı gibi tehlikeli girişimlerden kaçınılmalıdır. 
• Unutmayın ki doktorunuzun doğru yaklaşımı yapabilmesi ve ilacı seçebilmesi için anlattıklarınız önemlidir. Nöbetin oluş şekline dikkat edin. Vücudu genelimi kasılıyor yoksa vücudun tek tarafında mı oluyor, bilinç açık mı kapalı mı veya şuurda muğlaklık yaşıyor mu gibi olaylara dikkat edilmeli, hastaya bir kaç soru sorulmalıdır. 
• Mümkünse nöbet anı videoya kaydedilmeli, nöbetin süresi belirlenmelidir.
• Nöbet 5 dakikaya yaklaşıyorsa ve doktorunuz ilaç verdiyse popodan diazepam gibi ilaçları sıkabilirsiniz
• Sakin bir şekilde en yakın sağlık merkezine götürün veya 112’yi arayın lütfen

Özetle:

1. Epilepsi ana hatları ile bir hastalık değildir, kişinin yapısal farklılığıdır.
2. Epilepsi nöbetler uzamadığı sürece beyne zarar vermez ve sakat bırakmaz, öldürmez. 
3. Epilepsisi olan çocuklar tedavilerini alıp düzenli kontrollerine uydukları zaman büyük ihtimalle tedavi olmaktadır.
4. Nöbetlerin alınan gıdalarımızla ilgisi yoktur özel bir diyet gerektirmez. Nöbet tetikleyen, Kahve, Adaçayı, rezene Çayı, Kekik Çayı gibi şeylerden uzak duralım. Ketojenik diyet dirençli epilepside uyguladığımız bir tedavi yöntemidir.
5. Uykusuz kalmamak, güneşte fazla oynamamak veya nöbet tetikleyici ilaçlardan uzak durmak önemlidir.
6. Üç – 5 yaş arası hiçbir çocuk günde 15 – 20 dakika ve 5 yaşından büyük çocuklar yarım saatten fazla TV, bilgisayar, cep telefonu – tablet gibi teknolojik cihazlara maruz kalmamalıdır. Özel nöbet türlerinde ışığa maruz kalmak kısıtlanabilir.

Prof. Dr. Özgür Duman